Het vierkant in het eindspel van schaken
Laatst aangepast op .
Het vierkant is een eenvoudige truuk om in een pioneindspel meteen te kunnen zien of een koning een vrijpion kan pakken voor hij promoveert. In diagram 1 staat de witte koning te ver weg om zijn vrijpion op c5 te kunnen helpen. De pion dreigt echter gewoon door te lopen en te promoveren tot een dame.
(1) De koning komt in het vierkant
De belangrijke vraag is of de zwarte koning op tijd is om de pion tegen te houden? Die vraag is simpel beantwoord door een vierkant te tekenen van de pion naar zijn promotieveld, en dan even veel velden naar de zijkant. Als zwart aan zet is speelt hij Kf5 en komt de koning in het vierkant. Hij komt dus op tijd om de pion tegen te houden. Alleen als zwart aan zet is, is hij dus op tijd om de pion tegen te houden.
De koning komt op tijd om de promotie tegen te houden als hij in het vierkant staat of komt!
Als in diagram (1) wit aan zet zou zijn geweest speelt hij c6 en promoveert hij twee zetten later. In dat geval kan de zwarte koning niet in het vierkant komen.
(2) De koning staat te ver weg.
Een soortgelijke situatie zie je in diagram (2). De zwarte koning staat te ver weg en kan niet voorkomen dat de pion promoveert.
Na de promotie is het weer belangrijk om te kunnen matzetten met toren of dame. Probeer zelf op het bord wat stellingen waar de koning wel of niet in het vierkant staat en vervolgens snel schaakmat te zetten.
Wedren
Het tweede principe dat we gaan bekijken is de wedren. Een wedren ontstaat als beide spelers een vrijpion hebben die niet tegen gehouden kan worden. In dat geval gaat het er om wie als eerste promoveert, en dus ontstaat er een race of wedren.
(3) Wit promoveert met schaak.
In de derde diagram hebben wit en zwart allebei een vrijpion. Beide vrijpionnen moeten nog 3 zetten doen om te promoveren tot dame. Wit, die hier aan zet is, promoveert echter met schaak waardoor hij een beslissend tempo wint, en de zwarte promotie tegen kan houden: 1.g6 b3 2.g7 b2 3.g8D+ 1-0
Wedren situaties bij schaken zijn meestal erg simpel, gewoon een kwestie van tellen wie er eerder promoveert. Degene die als eerste promoveert wint, en als je beide promoveert is het meestal remise.
(4) Mat na promotie.
Het enige waar je dus op moet letten bij wedren stellingen, is wat er gebeurd na de promotie. In het eerste voorbeeld maakte een schaak een beslissend verschil. In diagram (4) zien we iets soortgelijks gebeuren, maar dan na de promotie: 1.e7 f2 2.e8D f1D 3.Da4# 1-0 en zwart gaat mat nadat hij gepromoveerd is.
Een eindspel puzzeltje over het vierkant en wedren
(5) Puzzel. Zwart aan zet.
Nu we deze twee simpele principes bestudeerd hebben is het tijd voor een puzzel. Zwart is in diagram (5) aan zet. Let op dat de zwarte pion naar beneden beweegt. Hoe speelt zwart deze stelling zo goed mogelijk? Kan hij winnen, gaat hij verliezen, of is het remise? Probeer de oplossing zelf te vinden voordat je onderstaande antwoord bekijkt.
De oplossing van deze eindspel schaakpuzzel
Als zwart gaat rennen met de pion 1...e5 2.a5 e4 etc. promoveert zwart als tweede. Daarna gaat de zwarte dame echter verloren na: 6.Df8+ Ke5 7.De8+ Kd4 8.Dxe1 en wit wint.
Een wedren werkt dus niet voor zwart. Gelukkig heeft hij een betere optie als je het vierkant hebt herkend! Goed is: 1...Ke7! (of Ke5) waarmee hij de a-pion wint. Op die manier houdt zwart remise, het hoogst haalbare in deze stelling!
Met het juiste plan is een eindspel vaak best simpel. De uitdaging van het eindspel is dat juiste plan te vinden, en op het juiste moment zien dat je een eindspelprincipe zoals het vierkant of de wedren toe kan passen.