De schaakklok

Zoek je toevallig informatie of tips over een schaakklok kopen? Kijk dan onderaan dit artikel!

De schaakklok is een apparaat waarmee gezorgd wordt dat beide spelers even veel bedenktijd hebben. De schaakklok heeft twee uurwerken, waarvan er om de beurt eentje loopt. Voor het begin van de partij wordt de klok voor beide spelers ingesteld op een bepaalde tijd, bijvoorbeeld 5 minuten, 10 minuten of een uur. Als de partij begint gaat de tijd van wit lopen (want wit begint bij het schaken!). Zodra hij een zet doet drukt hij de klok in en is de beurt aan zwart. Dan stopt het uurwerk van wit met lopen, en begint die van zwart te tikken. Zodra hij zijn zet heeft bedacht drukt hij weer de klok in, en zo gaat dat heen en weer. Als de tijd van een van de spelers op is, voordat de partij is afgelopen, heeft de speler die geen tijd meer heeft verloren.

De analoge schaakklok

Een houten analoge schaakklok.

De analoge schaakklok heeft twee wijzerplaten en lijkt op twee gewone klokken naast elkaar. Hij wordt van hout of plastic gemaakt. Hij werkt als volgt: vlak voor de 12 hangt een stukje dat we de "vlag" noemen. Als de minutenwijzer (de lange dus) voorbij de 11 komt gaat hij de vlag langzaam omhoog duwen. Precies op het moment dat de lange wijzer op de twaalf komt valt de vlag van de wijzer, als teken dat de tijd op is. Hier komt ook de uitdrukking "iemand door de vlag jagen" vandaan, wat dus winnen op tijd betekent. De analoge klok werkt met een ronde veer, dus je zal hem af en toe moeten opdraaien om te zorgen dat hij het doet, dan kan hij er weer een aantal partijen tegenaan. Het is dus raadzaam om voor de partij begint even te checken of er spanning op de veer staat.

De digitale schaakklok

Een digitale schaakklok.

De digitale schaakklok heeft twee digitale displays waarop de tijd staat afgebeeld. Als de tijd langer dan twintig minuten is wordt alleen de minuten getoond, is de tijd korter, dan worden ook de seconden weergegeven. Het instellen van de digitale schaakklok gaat met knoppen onder de displays. Je kunt vaak kiezen uit voorgeselecteerde instellingen. Deze kan je vinden onderop de klok. Daar zit meestal ook de uit en aanknop.

De digitale schaakklok heeft als voordeel dat hij wat preciezer is dan de analoge. Bij een analoge klok is het lastiger in te schatten hoeveel tijd je nog hebt als je maar een paar minuten hebt. Bij de digitale klok weet je het op de seconde precies. Bovendien tikt een digitale klok niet, dus is het wat stiller. Ook heeft de digitale klok meer verschillende opties om hem in te stellen. Daarover vind je hieronder meer.

Belangrijke spelregels met betrekking tot de schaakklok

Er zijn enkele regels verbonden met de klok die handig zijn om te weten. Ik zal ze hier even sommeren.

• Het is verplicht de klok in te duwen met dezelfde hand waarmee je zet. Zo kan je niet 1 hand op de klok houden terwijl je met de andere hand zet.
• Meestal bepaalt de zwartspeler aan welke kant de klok staat. Bij toernooien en teammatches staan alle klokken echter vaak aan dezelfde kant, zodat de arbiter of wedstrijdleider ze snel allemaal kan zien.
• Bij partijen die meer dan een uur duren zal bij analoge klokken de vlag meerdere malen vallen. De afspraak is dan meestal dat de eerste tijdscontrole (guillotine) om zes uur is. Dan staan de wijzers duidelijk tegenover elkaar. Bij een tempo van twee uur wordt de analoge klok dus ingesteld op vier uur, zodat hij twee uur later om zes uur valt. Bij digitale klokken heb je dit probleem uiteraard niet.

Speeltempo's

Je kunt in principe op elk tempo spelen dat je wilt, maar enkele veelgebruikte tempo's zijn toch ingedeeld in categoriën (elke keer in p.p.p.p (per persoon per partij)):

• Bullet: 1 of 2 minuten. Populair op het internet, supersnel met de muis.
• Blitz: 5 of 10 minuten. Ookwel snelschaken. ook erg populair op internet, maar er zijn ook snelschaaktoernooien.
• Rapid: 15 tot 25 minuten. Populair bij toernooien die een dag duren. Meestal worden bij dergelijke toernooien 7 rondes gespeeld, wat een dag redelijk vult.
• Langere tempo's. Langere tempo's worden gebruikt bij competities, (weekend)toernooien, en (team)matches. Vaak wordt er gebruik gemaakt van guillotine of fisher tempo's. Daarover hieronder meer.

Guillotine

Ik zal deze term gelijk uitleggen. Als er met guillotine gespeeld wordt wil dit zeggen dat een X aantal zetten moet doen in Y tijd. Als je dat hebt gehaald, krijg je er nog meer tijd bij. Bij toernooien krijg je bijvoorbeeld vaak 2 uur voor 40 zetten, en een half uur voor de rest. Dat wil dus zeggen dat als je 40 zetten redt binnen de twee uur, dat je er nog een half uurtje bij krijgt. Bij grootmeester toernooien zijn er soms zelfs twee guillotines, bijvoorbeeld 2 uur voor 40 zetten, dan 1 uur voor 20 zetten, en een half uur voor de rest. Een partij kan dan dus wel 7 uur duren!

Je vraagt je je misschien af hoe dat dan werkt met de klok. Dat is niet zo moeilijk. Je speelt gewoon totdat 1 van de vlaggen valt. Heb je dan 40 zetten gehaald, dan krijg je er nog tijd bij. De digitale klok doet dit automatisch (je kan hem met guillotine instellen). De digitale klok zet een minnetje bij de klok die als eerste is gevallen. Als er genoeg zetten zijn gespeeld, kan je dit minnetje dus negeren. Een analoge klok zal je zelf even moeten terugdraaien. Je doet dat op het moment dat de eerste vlag valt. Op dat moment krijgen beide spelers er een half uur bij.

Fisher tempo

Het Fisher tempo is bedacht door de bekende amerikaanse schaker Bobby Fisher. Het idee is dat je elke zet er een bepaalde hoeveelheid tijd bij krijgt, bijvoorbeeld 10 of 30 seconden. Je hebt dan bijvoorbeeld een tempo van 2 uur plus 30 seconden per zet. Dit is uiteraard alleen te doen met een digitale klok, die dit automatisch kan, nog een reden om een digitale schaakklok te kopen. Je ziet dit tempo steeds vaker bij toernooien. Je ziet het ook wel eens in combinatie met een guillotine.

Schaakklok kopen

Als je geinteresseerd bent in het kopen van een schaakklok, kan ik je maar 1 advies geven: Koop een degelijk model dat niet na twee keer stuk is. DGT maakt goeie schaakklokken die ook bij officiele (FIDE) wedstrijden worden gebruikt. De twee modellen klokken die je eigenlijk bij bijna alle clubs en toernooien ziet zijn de DGT 2010 en de DGT 3000.

De DGT 3000 is in mijn ervaring veruit de prettigste digitale schaakklok. Het belangrijkste bij het kiezen van een digitale klok is dat hij makkelijk is om in te stellen, en dat de grote knop waarmee je de klok van de tegenstander aanzet goed blijft werken (sommige goedkopere klokken krijgen een "lamme" knop na verloop van tijd). De DGT 3000 wordt op mijn schaakclub gebruikt, is veruit het makkelijkste in te stellen en blijft perfect werken.