Karpov bouwt een aanval met ongelijke lopers

In de vorige voorbeeldpartij over ongelijke lopers in het middenspel zagen we al hoe dit kan leiden tot sterke aanvalskansen op de koning. Hier gaan we kijken naar een partij van Karpov tegen Kasparov tijdens het wereldkampionschap schaken van 1985. Met de volgende zetten wordt de stelling in diagram (1) bereikt:

1.d4 d5 2.c4 e6 3.Pc3 Le7 4.Pf3 Pf6 5.Lg5 h6 6.Lxf6 Lxf6 7.e3 O-O 8.Dc2 Pa6 9.Td1 c5 10.dxc5 Da5 11.cxd5 Pxc5 12.Dd2 Td8 13.Pd4 exd5 14.Pe2 Db6 15.O-O Pe4 16.Dc2 Pxc3 17.Dxc3 Le6 18.Dc2 Tac8 19.Db1 Tc7 20.Td2 Tdc8

(1) Wit besluit zijn paard voor de loper op e6 te ruilen en creëert zo een middenspel met ongelijke lopers.

In de eerste stelling heeft wit een sterk paard dat de geïsoleerde pion op d5 blokkeert. Zwart heeft daarentegen het loperpaar en goede controle over de c-lijn.

Wit besluit zijn sterke paard te ruilen voor de loper op e6 en creëert een stelling met ongelijke lopers.

21.Pxe6 fxe6 22.Lg4 Tc4 23.h3

(2) De kwetsbare lichte velden zijn een doelwit voor de witte dame en loper.

Nu we de tweede stelling zien wordt Karpovs redenering duidelijker: wit heeft ervoor gekozen om naar deze stelling af te ruilen omdat hij de kwetsbare lichte velden rondom de zwarte koning opmerkte. Het doel van wit is om de loper en dame samen op de diagonaal van b1 naar h7 te krijgen (met de dame voorop!). Zo bouwt wit een sterke koningsaanval die lastig te verdedigen is. De loper op f6 kan niet helpen om de lichte velden te verdedigen. In de volgende zetten werkt wit aan het opzetten van deze aanval:

23...Dc6 24.Dd3 Kh8 25.Tfd1 a5 26.b3 Tc3 27.De2 Tf8 28.Lh5 b5 29.Lg6 Ld8 30.Ld3 b4 31.Dg4 De8 32.e4 Lg5

(3) De thematische zet 32.e4 geeft zwart tegenkansen vanwege Lg5.

Wit heeft rustig gespeeld om zijn positie te verbeteren. De zwarte loper heeft geen doelwitten en is tot nu toe nutteloos geweest. Doordat wit e4 speelt, vind hij echter een doel na 32...Lg5, want wit kan tactisch gezien niet 33.Te2 spelen omdat dan 33...Tf4 Dg3 34.dxe4 volgt, en de loper op d3 gepend staat zoals in diagram (4).

(4) 33.Te2 leidt tot deze verliezende stelling.

Misschien had Karpov deze geforceerde variant gemist toen hij 32.e4 speelde, en had een langzamer plan minder tegenkansen gegeven. Karpov zag de problemen met 33.Te2 nu wel aankomen en speelde daarom juist 33.Tc2 in de partij:

33.Tc2 Txc2 34.Lxc2 Dc6 35.De2 Dc5 36.Tf1 Dc3 37.exd5 exd5 38.Lb1 Dd2 39.De5 Td8 40.Df5 Kg8

(5) Wit bereikt eindelijk de batterij van de dame en loper op de sterke b1-h7 diagonaal.

Na 40 zetten heeft wit zijn eerste doel bereikt: hij heeft de sterke batterij van dame en loper op de diagonaal. Nu moet hij verder werken om zijn stelling te verbeteren, want zwart heeft ondertussen een vrijpion op d5, die in een eindspel sterk zou kunnen zijn. Karpov heeft de toren op f1 nodig in de aanval, wat zou het ideale veld zijn voor de toren?

De toren zou perfect staan op f3. Op f3 verdedigt hij de pion op f2, en beheerst de hele f-lijn waardoor hij meehelpt in de koningaanval. Karpov manoeuvreert zijn stukken en speelt dan g3 en h4. Omdat zwart 51...Ld2 speelt, krijgt wit de tempo die hij nodig heeft om de toren te liften naar f3.

41.De6+ Kh8 42.Dg6 Kg8 43.De6+ Kh8 44.Lf5 Dc3 45.Dg6 Kg8 46.Le6+ Kh8 47.Lf5 Kg8 48.g3 Kf8 49.Kg2 Df6 50.Dh7 Df7 51.h4 Ld2 52.Td1 Lc3 53.Td3 Td6 54.Tf3

(6) De witte toren bedreigt de zwarte dame en koning.

Wit heeft nu ook de ideale positie voor zijn toren bereikt, en daarmee dwingt hij de koning naar de open ruimte (54...Ke7). De zijlijn 54...Tg6 zou namelijk fout gaan vanwege de tactische truuk: 55.Te3 Txf5 56.Dh8+ Dg8 57.Te8+ Kxe8 58.Dxg8+ met een winnend voordeel. Daarom ging de partij verder met:

54...Ke7 55.Dh8 d4 56.Dc8 Tf6 57.Dc5+ Ke8 58.Tf4 Db7+ 59.Te4+ Kf7 60.Dc4+ Kf8 61.Lh7 Tf7 62.De6 Dd7 63.De5 1-0

(7) Zwart kan niet verdedigen tegen de witte dreigingen van Dc5+ en Db8+.

In deze stelling geeft Kasparov op, omdat hij niet kan verdedigen tegen de dreiging van zowel Dc5+ als Db8+ en daarom materiaal zal verliezen. Een zeer indrukwekkende partij waarin Karpov zijn middenspel techiek demonstreert. Ondanks de goede techniek van Karpov, kan ook jij zulke partijen produceren, simpelweg door goed te blijven nadenken over de stappen in je plan:

1. Karpov herkende de zwakke velden rond de vijandige koning en besloot daarom naar een stelling met ongelijke lopers af te ruilen.
2. Hij articuleerde hoe hij zijn stukken wilde hebben, een "droomopstelling": de batterij van loper en dame op de b1-h7 diagonaal, en probeert die stelling te bereiken.
3. Daarna verbeterde hij zijn laatste stuk door de toren bij de aanval te betrekken. De verschillende dreigingen op de zwarte koning werden daardoor snel fataal.

Bekijk het volgende artikel over tactische combinaties in stellingen met ongelijke lopers