De onverwachte tussenzet bij tactiek
Laatst aangepast op .
In dit stukje ga ik het hebben over de tussenzet, of soms wordt de duitse term Zwischenzug gebruikt. Ik ga het begrip lekker ruim definiëren: De tussenzet treed op wanneer bij een ruil, tactische combinatie, of verwachte sequentie van zetten, een onverwachte zet gedaan wordt, waardoor de positionele of materiele uitkomst van de ruil/combinatie/zetten anders is dan verwacht. Kortweg een verassende zet in het midden van een serie zetten.
Met die nogal brede definitie van een tussenzet, kunnen we het beste maar gewoon twee voorbeelden bekijken, om wat gevoel bij tussenzetten te krijgen. In diagram (1) heeft zwart net een paard op c3 geslagen. Hij verwacht dat wit simpelweg terug zal nemen op c3 met Lxc3. Wit speelde echter een zeer sterke tussenzet, zie jij hem?
(1) Wit heeft een betere zet dan de loper terug op c3 terug te slaan.
In plaats van terug te slaan op c3, speelde wit het winnende 1.Lg5++ met dubbelschaak! Doordat wit een dubbelschaak geeft, is de zwarte koning geforceerd weg te gaan met 1...Ke8, waarna 2.Td8# gelijk mat is. Zwart dacht simpelweg een stuk te ruilen op c3, maar miste deze fatale tussenzet! Tijd voor nog een voorbeeld.
In diagram (2) dacht zwart een stuk te kunnen winnen door de loper op c5 te slaan, en zo de verdediger van de toren op e7 uit te schakelen. Als wit terug zou slaan op c5, verliest hij de toren op e7. Wit speelde echter een sterke tussenzet, waardoor hij geen materiaal verliest, maar juist materiaal wint.
(2) Zwart sloeg juist voor de diagramstelling de loper op c5 met zijn toren. Hoe moet wit reageren?
Boem! De tussenzet die wit speelde was 1.Tce1, wat mat dreigt (en tegelijkertijd de toren op e7 verdedigt). Ineens moet zwart mat voorkomen, waardoor hij zijn toren niet meer kan redden, bijvoorbeeld 1...Dc6 2.dxc5 en wit staat er goed voor! Na 2...Dxc5+ 3.Kh1 wint zwart wel een pion terug met schaak, maar moet hij opnieuw verdedigen tegen de matdreiging en blijft hij een kwaliteit achter staan.
Hopelijk hebben die twee voorbeelden je wat gevoel gegeven bij tussenzetten in het schaakspel. Blijf in je partijen dus altijd alert of er mogelijkheden zijn om een onverwachte zet te doen tijdens een ruil of combinatie. Ik kan me zeker een aantal partijen van mijzelf herinneren waarin ik ineens won door een tussenzet, maar natuurlijk ook een aantal waarin ik hem juist miste en verloor! Probeer zelf eens onderstaande schaakpuzzels te maken.
Oefeningen met tussenzetten.
Hieronder staat een viertal oefeningen waarin je een sterke tussenzet moet vinden nadat zwart probeert een stuk te ruilen of een stuk aanvalt. Probeer ze op te lossen en check dan onderaan de pagina of je elke keer de juiste tussenzet hebt gevonden.
Oefening 1 en 2. Wit aan zet.
Oefening 3 en 4. Wit aan zet.
Oplossingen
- Oefening 1: 1.Pxe5 Lxb3 2.Pc6+ Kf6 3.Pxa5
- Oefening 2: 1.Lxd5+ cxd5 2.Dxf8
- Oefening 3: 1.Pxc5 Lxc4 2.Lc6+
- Oefening 4: 1.Dd8+ Kh7 2.Dxh4+ Kg8 3.Dxg3